|
BANKALARIN SERMAYE YETERLİLİĞİNİN ÖLÇÜLMESİNE VE DEĞERLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
BANKALARIN SERMAYE YETERLİLİĞİNİN ÖLÇÜLMESİNE VE DEĞERLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine Ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan:
Resmi Gazete Tarihi : 01/11/2006
Resmi Gazete Sayısı : 26333
BİRİNCİ BÖLÜM : Amaç ve Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
Madde 1- (1) Bu Yönetmeliğin amacı, bankaların maruz kalınan riskler nedeniyle oluşabilecek zararlara karşı konsolide ve konsolide olmayan bazda yeterli özkaynak bulundurmalarının sağlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Dayanak
Madde 2- (1) Bu Yönetmelik, 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 43, 45, 47 ve 93 üncü maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 3- (1) Bu Yönetmelikte yer alan;
a) Alım satım hesapları: Bankaların, para ve sermaye piyasalarında sürekli alım ve satım işlemlerinde bulunmak amacıyla kısa vadeli olarak, alım ve satım fiyatları arasındaki beklenen ya da gerçekleşen fiyat farklılıklarından ya da diğer fiyat ve faiz oranı değişikliklerinden faydalanmak amacıyla veya alım satıma aracılık ya da piyasa yapıcılığı nedeniyle ellerinde bulundurduğu repo ve menkul kıymet ödünç işlemlerine konu olanlar dahil finansal araçlar ile söz konusu finansal araçlar ile ilgili pozisyonlardan kaynaklanan risklerden korunma ya da bu riskleri azaltma amacıyla yapılan türev finansal araçlar ve spekülatif amaçlı türev finansal araçların izlendiği bilanço içi ve dışı hesapları ve pozisyonları,
b) Banka: Kanunun 3 üncü maddesinde tanımlanan bankaları,
c) Emtia: Kanunun 57 nci maddesindeki sınırlamalar çerçevesinde kıymetli madenler ve diğer emtiayı,
ç) Emtia riski: Bankanın, emtia fiyatlarındaki hareketler nedeniyle, emtiaya ve emtiaya dayalı türev finansal araçlara ilişkin pozisyon durumuna bağlı olarak maruz kalabileceği zarar olasılığını,
d) Faiz oranı riski: Faiz oranlarındaki hareketler nedeniyle bankanın alım satım hesapları içinde yer alan finansal araçlara ilişkin pozisyon durumuna bağlı olarak maruz kalabileceği zarar olasılığını,
e) Finansal kuruluş: Kanunun 3 üncü maddesinde tanımlanan finansal kuruluşu,
f) Genel piyasa riski: Bankanın alım satım hesapları içinde yer alan finansal araçlara ilişkin pozisyonların değerinde faiz oranı riski ve hisse senedi pozisyon riski nedeniyle maruz kalabileceği zarar olasılığını,
g) Hisse senedi pozisyon riski: Bankanın alım satım hesapları içinde yer alan hisse senedi pozisyon durumuna bağlı olarak hisse senedi fiyatlarındaki hareketler nedeniyle maruz kalabileceği zarar olasılığını,
ğ) Kanun: 5411 sayılı Bankacılık Kanununu,
h) Kıymetli maden: Kıymetli Madenler Borsalarında işlem gören ve standartları ve nitelikleri Hazine Müsteşarlığı veya İstanbul Altın Borsası tarafından belirlenen gümüş ve platini,
ı) Konsolide özkaynak: Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde hesaplanacak konsolide özkaynakları,
i) Konsolide sermaye yeterliliği standart oranı: Konsolide bazda hesaplanan "özkaynak/(kredi riskine esas tutar + piyasa riskine esas tutar + operasyonel riske esas tutar)" standart oranını,
j) Kredi riskine esas tutar: Sermaye yeterliliği standart oranının hesabında bilanço içi varlıklar ile gayrinakdi krediler, taahhütler ve türev finansal araçlardan kaynaklanan kredi riski
nedeniyle maruz kalınabilecek zararlara karşı bulundurulması gereken özkaynak miktarının tespitinde dikkate alınacak tutarı,
k) Kur riski: Bankaların, tüm döviz varlık ve yükümlülükleri nedeniyle döviz kurlarında meydana gelebilecek değişiklikler sonucu maruz kalabilecekleri zarar olasılığını,
l) Kurul: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunu,
m) Kurum: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunu,
n) Operasyonel risk: Banka içi kontrollerdeki aksamalar sonucu hata ve usulsüzlüklerin gözden kaçmasından, banka yönetimi ve personeli tarafından zaman ve koşullara uygun hareket edilememesinden, banka yönetimindeki hatalardan, bilgi teknolojisi sistemlerindeki hata ve aksamalar ile deprem, yangın ve sel gibi felaketlerden veya terör saldırılarından kaynaklanabilecek zarar olasılığını,
o) Operasyonel riske esas tutar: Sermaye yeterliliği standart oranının hesabında operasyonel risk nedeniyle maruz kalınabilecek zararlara karşı bulundurulması gereken özkaynak miktarının tespitinde dikkate alınacak tutarı,
ö) Özkaynak: Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde hesaplanacak özkaynakları,
p) Piyasa riski: Bankanın genel piyasa riski, kur riski, spesifik risk, emtia riski, takas riski nedeniyle maruz kalabileceği zarar olasılığını,
r) Piyasa riskine esas tutar: Sermaye yeterliliği standart oranının hesabında, piyasa riski nedeniyle maruz kalınabilecek zararlara karşı bulundurulması gereken özkaynak miktarının tespitinde dikkate alınacak tutarı,
s) Sermaye yeterliliği standart oranı: Konsolide olmayan bazda hesaplanan "özkaynak/(kredi riskine esas tutar + piyasa riskine esas tutar + operasyonel riske esas tutar)" standart oranını,
ş) Spesifik risk: Bankanın alım satım hesapları içinde yer alan finansal araçlara ilişkin pozisyonlarda, olağan piyasa hareketleri dışında, bu pozisyonları oluşturan finansal araçları ihraç veya garanti eden ve ödeme yükümlülüğünü üstlenen kuruluşların yönetimlerinden ve mali bünyelerinden kaynaklanabilecek sorunlar nedeniyle meydana gelebilecek zarar olasılığını,
t) Takas riski: Bir menkul kıymet, döviz veya emtianın sözleşmede öngörülen fiyattan belli bir vadede teslimini konu alan ve her iki tarafın yükümlülüklerini vadede yerine getirmesini öngören işlemlerde, takas işleminin vade tarihinde gerçekleşmemesinden ötürü işleme konu menkul kıymet, döviz veya emtianın fiyat değişimleri nedeniyle bankanın maruz kalacağı zarar olasılığını,
u) Teşkilatlanmış borsalar: Düzenli olarak faaliyet gösteren, faaliyetlerine, üyeliğe ve işlem görecek sözleşmelere ilişkin usul ve esaslar kurulduğu ülkenin yetkili otoriteleri tarafından belirlenmiş veya onaylanmış, takas mekanizması uyarınca işlem gören sözleşmeler için günlük teminat tamamlama yükümlülüğü bulunan borsaları,
ü) Yenileme maliyeti: Sahip olunan varlığın, aynı işlev ve kullanım ömrüne sahip, verimlilik ve kârlılık gibi unsurlar bakımından benzer nitelikte olan diğer bir varlıkla ikame edilmesi için bilançonun düzenlendiği tarih itibarıyla katlanılması gereken maliyete eşit değeri
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM : Kredi Riskine Esas Tutarın Hesaplanması
Kredi riskine esas tutar
Madde 4- (1) Kredi riskine esas tutar, bilanço içi varlıklar ile gayrinakdi krediler, taahhütler ve türev finansal araçlara ilişkin kredi riskine esas tutarların toplamından oluşur.
(2) Aşağıda belirtilenler için kredi riskine esas tutar hesaplanmaz:
a) Bankanın alım satım hesaplarında yer alan ve piyasa riskine esas tutarın tespit edilmesinde taşıdıkları spesifik risk için sermaye yükümlülüğü hesaplanan hisse senetleri, yatırım fonu ve katılma belgeleri ile getirisi faiz oranı ile ilişkilendirilmiş menkul kıymetler,
b) Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelikte ana sermayeden ve sermayeden indirilen değer olarak dikkate alınan tutarlar,
c) Teşkilatlanmış borsalarda alım satımı yapılan türev finansal araçlara ilişkin pozisyonlar.
(3) Bilanço içi varlıklar ile gayrinakdi krediler, taahhütler ve türev finansal araçların kredi riskine esas tutarları, kredi eşdeğerlerine ek-2 ve ek-3'te yer alan Analiz Formlarında belirtilen risk ağırlıklarının uygulanması suretiyle hesaplanır.
(4) Kredi eşdeğerleri;
a) Katılma hesaplarından kullandırılan fonlar dışında kalan bilanço içi varlıklar bakımından bilançoda kayıtlı değerlerini, söz konusu fonlar bakımından ise bilançoda kayıtlı değerlerinin yüzde yetmişini,
b) Gayrinakdi krediler ve taahhütlerle ile ilgili işlemler bakımından, varsa bu işlemler için Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe istinaden ayrılan özel karşılıklar düşüldükten sonraki net tutarlarının 5 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen krediye dönüştürme oranları ile çarpıldıktan sonra bulunacak tutarlarını,
c) Dövize, faiz oranına, altına dayalı türev finansal araçlar bakımından, bunların nominal değerlerinin 5 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen krediye dönüştürme oranları ile çarpılmasından elde edilecek tutarları,
ç) Hisse senedine ve emtiaya dayalı türev finansal araçlar bakımından bunların nominal değerlerinin 5 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen krediye dönüştürme oranları ile çarpılmasından elde edilecek tutara pozitif yenileme maliyetlerinin ilave edilmesi suretiyle bulunacak tutarları
ifade eder.
(5) Tükenme ve değer kaybı ile karşı karşıya olan varlıkların kredi eşdeğerleri ilgili amortismanlar ve karşılıklar düşüldükten sonra hesaplanır.
(6) Yabancı ülkelerde bankacılık faaliyetinde bulunan bağlı ortaklık ve iştiraklerin yükümlülüklerine karşılık, yabancı ülke mercilerine ilgili ülke mevzuatı gereğince verilen sınırsız garanti niteliğini taşıyan taahhütlerin kredi sınırlarının hesaplanmasında esas alınan tutarı, dördüncü fıkranın (b) bendi uyarınca kredi eşdeğerinin hesabında dikkate alınacak özel karşılıklar öncesi değerini oluşturur.
(7) Vadeli aktif değerler alım taahhütleri ve riski bankaya rücu edilebilen banka aktif değerleri ile ilgili satış işlemleri işleme konu varlığın risk ağırlığı ile ağırlıklandırılır.
(8) Bilanço içi varlık, gayrinakdi kredi, taahhüt ve türev finansal araçların teminatlandırılmış olmaları durumunda, bunların sadece teminatlandırılmış kısımları teminatına göre risk ağırlığına tabi tutulabilir.
(9) İlgili mevzuatta yapılan değişiklikler sonucu yeni tanımlanan kalemler ve yeni finansal araçlarla ilgili olarak henüz risk ağırlığı verilmemiş bulunanlar yüzde yüz risk ağırlığına tabi tutulur.
Gayrinakdi krediler, taahhütler ve türev finansal araçların krediye dönüştürme oranları
Madde 5- (1) Gayrinakdi krediler ve taahhütlere aşağıda yer alan krediye dönüştürme oranları uygulanır:
a) Yüzde yüz krediye dönüştürme oranı uygulanacak olan gayrinakdi krediler ve taahhütler;
2) Nakit temini için verilen teminat mektupları, (Lehdarın üstlendiği bir finansal yükümlülüğün teminatı olarak verilen teminat mektupları)
3) Aval verilen kabul kredileri,
4) Cayılamaz garanti (teminat) akreditifleri ile teyitli ihracat akreditifleri,
5) Ciro zincirinde herhangi bir bankanın yer almadığı cirolar,
6) Faktoring garantileri,
7) Teminat mektupsuz prefinansman kredilerine verilen garantiler,
8) Riski bankaya rücu edilebilen banka aktif değerleri ile ilgili satış işlemleri,
9) Yurt dışından temin edilen nakdi krediler için verilen garantiler,
10) Vadeli aktif değerler alım taahhütleri,
11) Vadeli mevduat satım taahhütleri,
12) İştirak ve bağlı ortaklıkların sermayesine iştirak taahhütleri.
b) Yüzde elli krediye dönüştürme oranı uygulanacak olan gayrinakdi krediler ve taahhütler;
1) Nakit temini amacıyla verilenler dışında kalan diğer teminat mektupları,
2) Menkul kıymet ihracında satın alma garantileri,
3) Kullandırma garantili kredi tahsis taahhütleri,
4) Menkul kıymet ihracına aracılık taahhütleri,
5)
(Mülga altbent: 22/03/2008- 26824 S.R.G Yön/1.md.)
6) Yüzde sıfır, yüzde yirmi ve yüzde yüz krediye dönüştürme oranı uygulanacak olanlar dışındaki akreditifler,
7) Krediye dönüştürme oranı belirlenmemiş garanti ve kefaletler.
c) Yüzde yirmi krediye dönüştürme oranı uygulanacak olan gayrinakdi krediler ve taahhütler;
1) Çekler için ödeme taahhütleri,
2) Teminatı ihraç veya ithal edilecek malın kendisi olan bir yıldan kısa vadeli ithalat ve ihracat akreditifleri,
3) Yüzde sıfır krediye dönüştürme oranı uygulanacak olanlar dışında kalan cayılabilir taahhütler.
4)
(Ek altbent: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/1.md.)
Krediye dönüştürme oranı belirlenmemiş cayılamaz taahhütler
5)
(Ek bent: 22/03/2008- 26824 S.R.G Yön/1.md.)
Kredi kartı harcama limiti taahhütleri,
6)
(Ek bent: 22/03/2008- 26824 S.R.G Yön/1.md.)
Kredili mevduat hesabı limit taahhütleri.
ç) Yüzde sıfır krediye dönüştürme oranı uygulanacak olan gayrinakdi krediler ve taahhütler;
1) Aval verilmemiş kabul kredileri,
2) Lehdar adına ödeme yükümlülüğü bulunmayan akreditifler,
3) Ciro zincirinde herhangi bir banka bulunan cirolar,
4) İki güne kadar valörlü döviz alım satım taahhütleri,
5)
(Değişik altbent: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/1.md.)
Aktif değerler satım taahhütleri ve vadeli mevduat alım taahhütleri,
6) Herhangi bir şarta bağlı kalmaksızın banka tarafından istenildiğinde iptali mümkün olan cayılabilir taahhütler.
(2) Döviz, faiz oranı ve altına dayalı vadeli, futures ve swap alım satım sözleşmeleri ile satın alınan alım ve satım opsiyonlarına başlangıç vadelerine göre aşağıdaki tabloda belirtilen krediye dönüştürme oranları uygulanır.
(3) Hisse senedine ve emtiaya dayalı vadeli, futures, swap alım satım sözleşmeleri ile satın alınan alım satım opsiyonlarına vadeye kalan sürelerine göre aşağıdaki tabloda belirtilen krediye dönüştürme oranları uygulanır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : Piyasa Riskine Esas Tutarın Hesaplanması
Piyasa riskine esas tutar
Madde 6- (1) Piyasa riskine esas tutar, risk ölçüm modelleri veya standart metot ile hesaplanır.
(2) Kurum tarafından kullanımına izin verilen bir risk ölçüm modeli bulunmayan, risk ölçüm modeli Kurumca yeterli görülmeyen ya da modellerinin yeterliliğinin ve güvenilirliğinin kaybolduğuna Kurumca kanaat getirilen bankalarca, piyasa riskine esas tutar, standart metoda göre hesaplanan genel piyasa riski, kur riski, spesifik risk, emtia riski, takas riski ve opsiyonlardan kaynaklanan piyasa riski için gerekli sermaye yükümlülükleri toplamının onikibuçuk ile çarpılması suretiyle bulunur.
(3) Kurum tarafından kullanımına izin verilen bir risk ölçüm modeli bulunan bankalarca piyasa riskine esas tutar, riske maruz değere dayalı sermaye yükümlülüğünün onikibuçuk ile çarpılması suretiyle bulunur.
(4) Piyasa riskine esas tutarın hesaplanmasında risk ölçüm modeli kullanımına ve risk ölçüm modeli ile piyasa riskinin hesaplanmasına ilişkin usul ve esaslar ile opsiyonlardan kaynaklanan piyasa riski için standart metoda göre sermaye yükümlülüğünün hesaplanmasına ilişkin usul ve esaslar bu Yönetmeliğe ilişkin Kurulca çıkarılacak Tebliğler ile düzenlenir.
(5)
(Ek fıkra: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/2.md.)
Satılmaya hazır menkul kıymetlerin banka bilançosundaki toplam menkul kıymetler içindeki payının yüzde onu aşması durumunda, satılmaya hazır menkul kıymet hesapları bu Yönetmelik uygulamasında alım satım hesapları olarak kabul edilir ve piyasa riskine esas tutarın tespit edilmesinde bunlara ilişkin olarak genel piyasa riski ve spesifik risk için sermaye yükümlülüğü hesaplanır.
Getirisi faiz oranı ile ilişkilendirilmiş finansal araçlara ilişkin genel piyasa riski için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması
Madde 7- (1) Bankanın alım satım hesapları içinde yer alan getirisi faiz oranı ile ilişkilendirilmiş finansal araçlara ilişkin faiz oranındaki değişikliklerden kaynaklanabilecek genel piyasa riski, bunlara ilişkin uzun ve kısa pozisyonların ek 4'te yer alan vade merdiveni tablosu üzerinde tasnif edilerek yerleştirilmesi suretiyle hesaplanır.
(2) Vade merdiveni tablosu, Kurumca belirlenecek her bir para cinsinin Yeni Türk Lirası karşılığı bazında ayrı ayrı düzenlenir.
(3) Sabit faizli menkul kıymetler, vadeye kalan sürelerine göre, değişken faizli menkul kıymetler ise yeniden fiyatlama tarihine kalan sürelere göre vade merdiveni tablosundaki vade dilimlerinden uygun olanına yerleştirilir.
(4) Bir faiz swabı işleminde, değişken oranda faiz tahsil edilmesi ve sabit faiz ödenmesi durumunda, vade merdiveni tablosuna yeniden fiyatlama tarihine kadar olan vadede değişken faiz oranı üzerinden uzun pozisyon, swap sözleşmesinin kalan vadesinde ise sabit faiz oranı üzerinden kısa pozisyon yazılır.
(5) Her bir vade dilimindeki uzun ve kısa pozisyonlar aşağıda belirtilen tabloda yer alan ilgili vade dilimindeki risk ağırlığı ile ağırlıklandırılır. Aynı vade dilimindeki ağırlıklandırılmış toplam kısa ve toplam uzun pozisyonlardan mutlak değer olarak küçük olanı üzerinden yüzde on dikey sermaye yükümlülüğü hesaplanır. Her bir vade dilimi için tek bir net pozisyon bulunması amacıyla bütün vade dilimlerindeki kısa ve uzun pozisyonlar netleştirilir.
(6) Elde edilen vade dilimlerinin net kısa ve uzun pozisyonları, her üç zaman aralığı için ayrı ayrı toplanır ve aynı zaman aralığı içinde ters yönlü pozisyonlar olması durumunda, bunların mutlak değer olarak küçük olanının mutlak değeri üzerinden I. zaman aralığı için yüzde kırk, II. ve III. zaman aralığı için yüzde otuz oranında Yatay Sermaye Gereksinimi-I hesaplanır.
(7) Üç zaman aralığı içindeki kısa ve uzun pozisyonlar netleştirilerek her bir zaman aralığı için net pozisyonlar elde edilir.
(8) Birbirine komşu zaman aralıklarında ters yönde pozisyonlar söz konusu ise bunlardan mutlak değer olarak küçük olanının mutlak değeri üzerinden yüzde kırk Yatay Sermaye Gereksinimi-II hesaplanır.
(9) Birbirine komşu zaman aralıklarında ters yönlü pozisyonların bulunması nedeniyle denkleşen ve Yatay Sermaye Gereksinimi-II hesaplanan zaman aralığı pozisyonları netleştirilir. Eğer I ve II. Zaman Aralıkları netleştirilmişse bulunan yeni pozisyon değeri Zaman Aralığı I'in pozisyonu; II ve III. Zaman Aralıkları netleştirilmişse bulunan yeni pozisyon Zaman Aralığı III'ün pozisyonu olarak kabul edilir. Zaman Aralığı I ve III'e ait pozisyonların her ikisi de aynı yönde pozisyonlar ise toplamlarının mutlak değeri üzerinden yüzde yüz, biri kısa diğeri uzun pozisyon ise mutlak değeri küçük olanın mutlak değeri üzerinden yüzde yüz, her iki pozisyonun netleştirilmesinden elde edilen pozisyonun mutlak değeri üzerinden de yüzde yüz oranında Yatay Sermaye Gereksinimi -III hesaplanır.
(10) Vade merdiveni tablosundaki tüm vade dilimlerinde veya zaman aralıklarında aynı yönde pozisyon bulunması durumunda bunların toplamının mutlak değeri üzerinden Yatay Sermaye Gereksinimi-III hesaplanır.
(11) Dikey ve yatay sermaye gereksinimleri toplamı, getirisi faiz oranı ile ilişkilendirilmiş finansal araçlara ilişkin genel piyasa riski için gerekli olan sermaye yükümlülüğünü gösterir.
Netleştirme
Madde 8- (1) Bankanın alım satım hesaplarında yer alan, aynı kişi tarafından, aynı döviz kuru, kupon ve vade üzerinden ihraç edilmiş benzer menkul kıymetler gibi birbiri ile denkleşen finansal araçların uzun ve kısa pozisyonlarının, vade merdiveni tablosuna yerleştirilmeden önce netleştirilmesine ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenir.
Getirisi faiz oranı ile ilişkilendirilmiş finansal araçlara ilişkin spesifik risk için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması
Madde 9- (1) Net pozisyon tutarları üzerinden, alım satım hesapları içerisinde yer alan getirisi faiz oranı ile ilişkilendirilmiş menkul kıymetlerin türü ve kalan vadeleri dikkate alınarak aşağıdaki tablodaki oranlarda, spesifik risk için sermaye yükümlülüğü hesaplanır.
(2) Nitelikli menkul kıymetler, en az iki kredi derecelendirme kuruluşundan yatırım yapılabilir notu almış menkul kıymetlerden oluşur. Sadece bir kredi derecelendirme kuruluşundan yatırım yapılabilir notu almış veya hiç derecelendirilmemiş menkul kıymetler de, söz konusu menkul kıymetleri ihraç edenin teşkilatlanmış bir borsaya kote edilmiş menkul kıymetlerinin bulunması durumunda nitelikli menkul kıymet olarak kabul edilir.
(3) Faiz ve döviz kuru swap işlemleri, forward faiz ve döviz işlemleri ve faiz oranı future işlemleri için spesifik risk hesaplanmaz. Future sözleşmelerinde işlemin dayandığı finansal araç, getirisi faiz oranı ile ilişkilendirilmiş bir menkul kıymet ise bu menkul kıymet için spesifik risk bu maddede belirtilen esaslara göre hesaplanır.
Hisse senedi, yatırım fonu ve katılma belgesi pozisyonlarına ilişkin genel piyasa riski ve spesifik risk için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması
Madde 10- (1) Bankalar, alım satım hesaplarında yer alan hisse senedi ve hisse senetlerindeki fiyat değişikliklerinden etkilenen finansal araçlar üzerinden spesifik risk ve genel piyasa riski için sermaye yükümlülüğünü;
a) Münferit hisse senetleri ile ilişkilendirilmiş future ve vadeli işlemlerin cari piyasa fiyatlarını,
b) Bir hisse senedi endeksi ile ilişkilendirilmiş future işlemlerde, işlemin dayanağını oluşturan hisse senedi portföyünün cari piyasa fiyatını
esas alarak hesaplamak zorundadırlar.
(2) Hisse senedi swap işlemlerinde, işlemin her bir ayağını oluşturan pozisyonlar ayrı ayrı değerlendirilir. Eğer swap işleminin ayaklarından bir tanesi sabit veya değişken faiz oranı ile ilişkilendirilmişse buna ilişkin pozisyon 7 nci maddede belirtilen usule uygun olarak faiz oranı riski için sermaye yükümlülüğünün hesabında dikkate alınır.
(3) Hisse senetlerine ilişkin tutulan pozisyonlar ile spesifik ve genel piyasa riskleri için sermaye yükümlülükleri, her bir teşkilatlanmış borsa bazında ayrı ayrı hesaplanır.
(4) Aynı şirket tarafından ihraç edilmiş hisse senetlerine ilişkin uzun ve kısa pozisyonlar netleştirildikten sonra hesaplamaya dahil edilir.
(5) Hisse senetleri pozisyonlarının taşıdığı spesifik risk için ayrılması gereken sermaye yükümlülüğü, hisse senetlerine ilişkin kısa ve uzun pozisyonların mutlak değerleri toplamının yüzde sekizidir. Söz konusu oran, likit ve iyi çeşitlendirilmiş portföyler için yüzde dört olarak uygulanır. Aşağıdaki tabloda yer alan endekslere dayalı sözleşmeler için spesifik risk oranı yüzde iki, diğer endekslerin konu edildiği sözleşmeler için ise yüzde dört olarak alınır.
(6) Yukarıdaki tabloda belirtilen endeksler içinde yer alan hisse senetlerinden oluşan portföyler;
a) Bir hisse senedine ilişkin tutulan pozisyonun tutarı, her bir ülke pazarlarında tutulan pozisyon tutarının (ülke portföyünün) yüzde onunu aşmıyorsa,
b) Ülke portföylerinin yüzde onunu aşmayan ve en az yüzde beşini oluşturan hisse senedi pozisyon tutarlarının toplamı, bankanın tüm hisse senedi portföyünün yüzde ellisini aşmıyorsa,
likit ve iyi çeşitlendirilmiş kabul edilir.
(7) Hisse senetleri pozisyonlarının taşıdığı genel piyasa riski için ayrılması gereken sermaye yükümlülüğü, hisse senetlerine ilişkin toplam uzun pozisyonlar ile toplam kısa pozisyonlar arasındaki farkın yüzde sekizidir.
(8) Bankaların alım satım hesaplarında yer alan yatırım fonu ve katılma belgeleri, portföyde yer alan her bir varlığa ilişkin pozisyonun söz konusu varlığa ilişkin net pozisyon tutarına eklenmesi suretiyle spesifik risk ve genel piyasa riski için sermaye yükümlülüğü hesaplamalarına dahil edilir.
Kur riski için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması
Madde 11- (1) Bankalar, tüm döviz varlıkları ve yükümlülükleri ile kur riski içeren türev finansal araçları üzerinden kur riski için sermaye yükümlülüğü hesaplamak zorundadırlar. Özkaynak hesaplamasında ana sermayeden ve sermayeden indirilen yabancı para varlıklara ilişkin kur riski için sermaye yükümlülüğü hesaplanmaz.
(2) Sermaye yükümlülüğünün hesaplanması amacıyla her bir döviz cinsinin Yeni Türk Lirası karşılıkları itibarıyla aktif ve pasif hesaplarda bulunan tüm döviz varlık ve yükümlülüklere ilişkin net pozisyon, döviz cinsinden cayılamaz nitelikli gayrinakdi kredilere ilişkin net pozisyon ve türev finansal araçlara ilişkin net pozisyon bulunur. Her bir döviz cinsi için hesaplanan net kısa pozisyonlar ve net uzun pozisyonlar ayrı ayrı toplanır ve bunlardan mutlak değer olarak büyük olanı ile mutlak değer olarak net altın pozisyonu toplamı üzerinden yüzde sekiz oranında sermaye yükümlülüğü hesaplanır.
(3) Döviz cinsinden cayılamaz nitelikli gayrinakdi kredilere ilişkin net pozisyonun sermaye yükümlülüğü hesaplamasına dahil edilmesinde, henüz nakde dönüşmemiş yükümlülüğe ilişkin alacak hakkının, gayrinakdi krediyle aynı para cinsinden olması durumunda alacak tutarı, uzun pozisyon olarak dikkate alınır. Bununla beraber alacak hakkının farklı döviz cinsinden olması halinde alacak tutarı kendi döviz cinsinden uzun pozisyon olarak döviz varlıkları arasında gösterilir. Gayrinakdi kredilere ilişkin alacağın uzun pozisyon olarak dikkate alınmasında, alacak hakkının belgelenmesi ya da teminat altına alınmış olması esastır.
(4) Gayrinakdi kredi borçlusunun kredi değerliliği ve ödeme yeteneği Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik çerçevesinde belirlenir. Bu şekilde yapılan değerlendirme sonucunda net pozisyon hesaplamasında kullanılacak uzun pozisyon, gayrinakdi kredi müşterisinden doğacak alacak tutarından, varsa pasif hesaplar içerisinde kendisi için ayrılan özel karşılık tutarının çıkarılması ile bulunur.
(5) Dövize endeksli varlık ve yükümlülükler, net pozisyon hesaplanmasında izlendikleri hesaba bakılmaksızın endekslendikleri döviz cinsinden döviz varlık ve yükümlülükleri olarak gösterilirler.
(6) Her bir döviz cinsi itibarıyla;
a) Netleştirilmemiş uzun pozisyonları toplam tutarı ile netleştirilmemiş kısa pozisyonları toplam tutarından mutlak değer olarak büyük olanın özkaynağının yüzde yüzünü,
b) Netleştirilmemiş uzun pozisyonları toplam tutarı ile netleştirilmemiş kısa pozisyonları toplam tutarı arasındaki farkın da özkaynakların yüzde ikisini
geçmemesi kaydıyla bankalar, bu oranların sağlandığı döneme ilişkin olarak kur riski için sermaye yükümlülüğü hesaplamayabilirler.
(7) Özkaynak tutarını geçmemek ve takip edildiği dövizdeki net uzun pozisyonu aşmamak üzere, döviz ve dövize endeksli varlıklar bileşimini içeren yapısal uzun pozisyon tutarı bu Yönetmelikle getirilen kur riski için sermaye yükümlülüğünden muaftır. Söz konusu yapısal uzun pozisyonu oluşturan döviz ve dövize endeksli varlıklar için sermaye yükümlülüğü hesaplanmaz.
(8) Yapısal pozisyon kapsamına girebilecek döviz ve dövize endeksli varlıklar, yapısal pozisyon sayılmanın gerektirdiği nitelikler ve yapısal pozisyona tanınan sermaye yükümlülüğü muafiyetinden yararlanma koşulları Kurulca belirlenir.
Takas riski için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması
Madde 12- (1) Bankalar, teslim tarihinde kendilerine teslim edilmemiş menkul kıymet (repo, ters repo ve menkul kıymet ödünç işlemlerine konu olanlar hariç olmak üzere), döviz veya emtianın sözleşmedeki fiyatının piyasa fiyatından düşük, teslim tarihinde teslim etmedikleri menkul kıymet veya emtianın sözleşmedeki fiyatının piyasa fiyatından yüksek olması halinde takas riski için sermaye yükümlülüğü hesaplamak zorundadır. Takas riski için sermaye yükümlülüğü, sözleşme fiyatı ile cari piyasa fiyatı arasındaki farkın mutlak değerinin aşağıdaki tabloda yer alan vadeden sonraki iş günü sayısına göre belirlenmiş oranlardan uygun olanının çarpılması suretiyle bulunur. Gerçekleşmeyen işlemin vade tarihini izleyen ilk dört günü bakımından takas riski için sermaye yükümlülüğü hesaplanmaz.
Emtia riski için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması
Madde 13- (1) Bankalar izlendikleri hesaba bakılmaksızın emtiaya dayalı türev finansal araçlar ve kıymetli madenler için emtia riski için sermaye yükümlülüğü hesaplamak zorundadır.
(2) Emtiaya dayalı türev finansal araçlara ilişkin her bir pozisyon standart ölçüm birimi cinsinden ifade edilir.
(3) Emtiaya dayalı türev finansal araçların kur riski veya faiz oranı riski içermesi durumunda emtia riskine ilaveten, kur riski veya faiz oranı risklerine karşı da sermaye yükümlülüğü hesaplanır.
(4) Emtia riski her bir emtia cinsi üzerinden ayrı ayrı hesaplanır. Bir emtiaya ilişkin pozisyonun hesabında;
a) Yükümlülüğün yerine getirilmesinde birbirleri yerine kullanılabilen aynı emtianın farklı alt ürünlerindeki pozisyonlar,
b) Son bir yıllık sürede fiyat hareketleri arasındaki korelasyon en az onda dokuz olan ve birbirlerinin ikamesi niteliğindeki benzer emtialara ve bunlara dayalı sözleşmelere ilişkin pozisyonlar
aynı emtiaya ilişkin pozisyon olarak kabul edilir.
(5) Emtia riski için sermaye yükümlülüğü, emtiaya ilişkin net pozisyonun mutlak değerinin emtianın cari piyasa fiyatı ile çarpılması suretiyle bulunacak değerin yüzde onbeşi ile emtianın uzun ve kısa pozisyonlarının mutlak değerleri toplamının emtianın cari piyasa fiyatı ile çarpılması suretiyle bulunacak değerin yüzde üçünün toplanması suretiyle hesaplanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM : Operasyonel Riske Esas Tutarın Hesaplanması
Operasyonel riske esas tutar
Madde 14- (1)
Operasyonel riske esas tutar, temel gösterge yöntemi, standart yöntem veya alternatif yöntem ile hesaplanır. Söz konusu hesaplamada standart yöntem veya alternatif yöntemin kullanılabilmesi için Kurumdan izin alınması zorunludur.
Temel gösterge yöntemi
Madde 15-
(1) Bankanın son üç yıl itibariyla gerçekleşen yıl sonu brüt gelir tutarlarının yüzde onbeşinin ortalamasının onikibuçuk ile çarpılması suretiyle bulunacak değer, operasyonel riske esas tutar olarak dikkate alınır.
(2)
(Değişik fıkra: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/3.md.)
Yıllık brüt gelir, Kanunun 37 ve 38 inci maddelerine göre düzenlenen ve 39 uncu maddesi uyarınca ilan edilen finansal raporların gelir tablosunda yer aldığı şekli ile; net faiz gelirlerine, net ücret ve komisyon gelirlerinin, temettü gelirlerinin, ticari kâr/zararın (net) ve diğer faaliyet gelirlerinin eklenmesi, satılmaya hazır ve vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetler hesaplarında izlenen menkul kıymetlerin satışından kaynaklanan kâr/zarar ile olağanüstü gelirler (İştirak ve bağlı ortaklık hisseleri ile gayrimenkul satış kazançları dahil) ve sigortadan tazmin edilen tutarların düşülmesi suretiyle hesaplanır.
(3)
(Değişik fıkra: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/3.md.)
İkinci fıkra çerçevesinde hesaplanacak yıllık brüt gelir tutarının negatif ya da sıfır olduğu yıla ilişkin brüt gelir tutarı hesaplamaya dahil edilmeksizin ortalama hesaplanır. Yıllık brüt gelirin negatif veya sıfır olması halinde, ortalama hesaplamasında bu tutar pay ve paydada dikkate alınmaz. Son üç yıl boyunca yıllık brüt gelir tutarının negatif ya da sıfır olması halinde operasyonel riske esas tutar hesaplanmaz.
Standart yöntem ve uygulama kriterleri
Madde 16-
(1)
(Değişik fıkra: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/4.md.)
Standart yöntemde operasyonel riske esas tutar, yıllar itibariyle faaliyet kolları bazında bulunacak sermaye yükümlülüğü tutarları toplamının son üç yıllık ortalamasının oniki buçuk ile çarpılması suretiyle bulunur. Yıllar itibariyle faaliyet kolları bazında sermaye yükümlülüğü toplamı, her bir faaliyet koluna ilişkin yıllık brüt gelirin aşağıdaki tabloda yer alan bu faaliyet kollarına karşılık gelen oranlar ile çarpılması suretiyle bulunacak değerlerin her bir yıl için ayrı ayrı toplanması suretiyle hesaplanır.
(2) Herhangi bir yıla ilişkin faaliyet kolları bazında hesaplanan sermaye yükümlülüğü toplamının negatif olması halinde, yıllar itibariyle faaliyet kolları bazında bulunacak sermaye yükümlülüğü tutarları toplamının üç yıllık ortalamasının hesabında bu yıla ilişkin sermaye yükümlülüğü toplamı sıfır olarak dikkate alınır.
(3) Kurum tarafından bu yöntemin kullanılabilmesi için izin verilmesinde;
a) Banka yönetim kurulunca;
1) Operasyonel risk yönetim
ine ilişkin politika ve uygulama usullerinin belirlenip belirlenmediği,
2) Periyodik olarak operasyonel risk yönetimine ilişkin uygulamaların kontrol edilip edilmediği,
b) Bankanın iç kontrol, iç denetim ve risk yönetim sistemlerinin yeterli olup olmadığı,
c) Bankanın, mevcut faaliyetlerinden elde ettiği brüt gelirleri birinci fıkrada belirtilen faaliyetler ile eşleştiren yazılı muhasebe uygulamaları ya da talimatlarının olup olmadığı,
ç)
(Değişik bent: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/4.md.)
Bankanın bilgi sistemlerinin birinci fıkrada belirtilen faaliyetlerden kaynaklanan brüt gelirin düzenli bir şekilde takibine imkan sağlayacak yapıya sahip olup olmadığı
dikkate alınır.
(4) Üçüncü fıkranın (c) bendi uyarınca banka tarafından yapılacak brüt gelir tutarına ilişkin eşleştirmelerde;
a) Birinci fıkrada belirtilen faaliyetler ile doğrudan eşleştirmenin mümkün olmadığı durumlarda, bu faaliyetlerden hangisini destekleyen bir faaliyet olduğu değerlendirilir ve o faaliyetten sağlanan gelire dahil edilir.
b) Eğer birden fazla faaliyet konusundan sağlanan bir gelirse en büyük katkısı olan faaliyetten sağlanan gelir olarak hesaplamaya dahil edilir.
Alternatif yöntem ve uygulama kriterleri
Madde 17-
(1)
(Değişik fıkra: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/5.md.)
Alternatif yöntemde operasyonel riske esas tutar, 16 ncı maddenin birinci fıkrasında belirtilen perakende ve ticari bankacılık faaliyet kollarının her bir yıla ilişkin yıllık brüt gelir rakamları yerine bu faaliyet kolları kapsamındaki kredi ve diğer alacakların her bir yıl için yıl sonu bakiyelerinin yüzde üçbuçuğu esas alınmak suretiyle 16 ncı maddenin birinci ve ikinci fıkralarında belirtilen esas ve usuller çerçevesinde hesaplanır.
(2) Kuruma bu yöntemin kullanılabilmesi için yapılan izin başvurularına ilişkin değerlendirmede 16 ncı maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen kriterler dikkate alınır. İzin başvurusunda bulunulabilmesi için, bankanın son üç yıl itibariyle 15 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde hesaplanacak yıllık brüt gelir tutarlarının en az yüzde doksanının
perakende ve ticari bankacılık
faaliyet kollarından elde edilmiş olması ve bu durumun bağımsız denetim raporu ile belgelendirilmesi zorunludur.
BEŞİNCİ BÖLÜM : Sermaye Yeterliliği Standart Oranı ve Konsolide Sermaye Yeterliliği Standart Oranı
Sermaye yeterliliği standart oranı ve hesaplanması
Madde 18- (1) Sermaye yeterliliği standart oranının asgari yüzde sekiz olarak tutturulması ve idame ettirilmesi şarttır.
(2) Sermaye yeterliliği standart oranı, ek-2'de yer alan Sermaye Yeterliliği Analiz Formunda belirtilen esaslara göre ek-1'de yer alan açıklamalar dikkate alınmak suretiyle hesaplanır. Sermaye yeterliliği standart oranının hesaplanmasında Kanuna istinaden yürürlüğe giren düzenlemelerde yer alan usul ve esaslara uygun olarak düzenlenen veriler kullanılır.
Konsolide sermaye yeterliliği standart oranı ve hesaplanması
Madde 19- (1) Konsolide sermaye yeterliliği standart oranının asgari yüzde sekiz olarak tutturulması ve idame ettirilmesi şarttır.
(2) Kanuna ve buna ilişkin alt düzenlemelere göre ana ortaklık niteliğine sahip olan ve konsolide mali tablolar hazırlama yükümlülüğü bulunan bankalarca, konsolidasyona tabi tutulan ortaklıklarının bilanço içi ve dışı hesapları konsolide mali tablo hazırlama esaslarına uygun olarak toplulaştırıldıktan ve eliminasyon işlemleri gerçekleştirildikten sonra, konsolide sermaye yeterliliği standart oranı, ek-3'te yer alan Konsolide Sermaye Yeterliliği Analiz Formunda belirtilen esaslara göre ek-1'de yer alan açıklamalar dikkate alınmak suretiyle hesaplanır. Toplulaştırılmış ve eliminasyon işlemleri gerçekleştirilmiş bilanço içi ve bilanço dışı hesapların kredi riskine esas tutarlarının hesaplanmasında ikinci bölümde, piyasa riskine esas tutarın hesaplanmasında üçüncü bölümde, operasyonel riske esas tutarın hesaplanmasında ise dördüncü bölümde belirtilen usul ve esaslar uygulanır.
(3) Konsolidasyona tabi tutulan banka dışı mali kurumların faktoring alacakları ile çeşitli ikrazlarına ve vermiş oldukları ödünçlere ilişkin kalemler, söz konusu analiz formunda kredi kalemleri arasında gösterilir.
Bildirim dönemi ve farklılaştırma yetkisi
Madde 20- (1)
(Değişik fıkra: 10/10/2007- 26669 S.R.G Yön/6.md.)
Sermaye yeterliliği standart oranına ve konsolide sermaye yeterliliği standart oranına ilişkin tablolar, 1/11/2006 tarihli ve 26333 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelikte belirtilen özkaynak ve konsolide özkaynak hesaplama dönemleri itibarıyla düzenlenir ve sermaye yeterliliği standart oranına ilişkin tablo dönemi izleyen otuz gün içinde, konsolide sermaye yeterliliği standart oranına ilişkin tablo dönemi izleyen yetmiş beş gün içerisinde Kuruma gönderilir.
(2) Kurul, bankaların iç sistemleri, aktif ve malî yapıları dikkate alınarak asgari sermaye yeterliliği oranı ile asgari konsolide sermaye yeterliliği standart oranının artırılmasını, banka bazında farklı oranların uygulanmasını ve hesaplama ve gönderilme dönemlerinin farklılaştırılmasını kararlaştırabilir.
ALTINCI BÖLÜM : Çeşitli ve Son Hükümler
Oransal sınırlara uyumsuzluk
Madde 21- (1) Sermaye yeterliliği standart oranı ile konsolide sermaye yeterliliği standart oranından herhangi birinin asgari sınırın altına düşmesi halinde, hesaplama döneminden itibaren altı ayı geçmemek üzere Kurulca belirlenecek süre içerisinde asgari oran sınırlarının sağlanması zorunludur.
(2) Yapılacak incelemelerde, bu Yönetmelikle düzenlenen standart oranların tutturulmasına yönelik fiktif işlem yapıldığının tespit edilmesi halinde, bu işlemlere karşılık gelen tutarlar geriye yönelik olarak varlık ve yükümlülüklerden düşülmek suretiyle ilgili döneme ilişkin standart oranlar yeniden hesaplanır.
Özellik arz eden işlem, hesap ve finansal araçlar
Madde 22- (1) Özellik arz eden işlem, hesap ve finansal araçların konsolide ve konsolide olmayan sermaye yeterliliği standart oranlarının hesaplanmasında dikkate alınmalarına ilişkin usul ve esaslar tebliğlerle düzenlenir.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
Madde 23- (1) 31/1/2002 tarihli ve 24657 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
G
eçici ve kesin teminat mektupları ile
a
kreditifler
Geçici Madde 1- (1) Daha düşük risk ağırlığına tabi tutulabilecekler hariç olmak üzere, 1/1/2008 tarihine kadar ek-2 ve ek-3 uygulamasında;
a) G
eçici ve kesin teminat mektupları yüzde yirmi,
b)
A
kreditifler yüzde elli
oranında risk ağırlığına tabi tutulur.
Yürürlük
Madde 24- (1) Bu Yönetmeliğin 14, 15, 16 ve 17 nci maddeleri 1/6/2007 tarihinde, diğer maddeleri yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 25- (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkanı yürütür.
Ekleri html olarak görmek için fihristi kullanınız.
|